Pieśni Horacego

1. Geneza „Pieśni”

Pieśni Horacego powstały, kiedy poeta był już człowiekiem dojrzałym. Otoczony protekcją Mecenasa prowadził spokojne i szczęśliwe życie na prowincji.

● Wiele utworów Horacy napisał pod wpływem wspomnień ze swojego życia, na szczególne okazje czy dla przyjaciół. Często zaczynał pieśń od konkretnego wydarzenia, a następnie przechodził do rozważań natury ogólnej. Zastanawiał się nad sensem istnienia człowieka i nad tym, w jaki sposób osiągnąć szczęście.

● W czterech zbiorach znajdziemy pieśni poruszające bardzo różnorodną tematykę: biesiadną, erotyczną, religijną, filozoficzną, okolicznościową, patriotyczną.

2. Horacy nota biograficzna

Horacy to jeden z największych poetów rzymskich.

● Mimo że był synem wyzwolonego niewolnika, zrobił wielką karierę. W młodości walczył po stronie republiki przeciw Oktawianowi, później przeszedł do obozu zwolenników cesarza.

● Wiele zawdzięczał przyjaźni Mecenasa – bogatego i wpływowego polityka, który wspierał go finansowo, dzięki czemu poeta mógł się poświęcić wyłącznie literaturze (stąd pochodzi określenie mecenas).

● Twórczość Horacego wpłynęła na wielu poetów przyszłych pokoleń, a cytaty z jego utworów funkcjonują dziś jako złote myśli.

3. Pieśń – definicja gatunku

Pieśń (łac. carmen, lm. Carmina) to najstarszy gatunek poezji lirycznej.

● Porusza różnorodną tematykę (pieśni biesiadne, miłosne, autotematyczne, religijne, refleksyjne, filozoficzne, pochwalne, okolicznościowe, patriotyczne).

● Początkowo pieśni wykonywano przy akompaniamencie muzyki i z towarzyszeniem tańca (jako element obrzędów), dlatego mają rytmiczną budowę.

● Regularna budowa: podział na zwrotki (strofy) i powracający refren, wyrazisty rytm wynikający z użycia paralelizmów (powtórzeń) i często rymów.

● Z czasem pieśni stały się samodzielną formą literacką.

W pieśniach Horacy stosuje się do założeń sztuki klasycznej, według których poeta ma porządkować świat i wprowadzać harmonię w życie człowieka. Ład powinien też panować w wierszu. Między treścią a formą należy zachować równowagę – przez zachowanie zasady decorum i oszczędne stosowanie środków stylistycznych. Równie oszczędnie należy wyrażać w wierszu emocje.

4. Oda – cechy gatunku

Pieśni Horacego badacze z czasem zaczęli określać odami.

● Gatunek wywodzący się z greckiej liryki chóralnej związanej z obrzędami religijnymi.

● Oda to pieśń o charakterze pochwalnym lub dziękczynnym, utrzymana w podniosłym stylu, opiewająca wybitną postać, wydarzenie, uroczystość, ideę.

5. Horacjanizm

Horacjanizm to określenie wpływu Horacego na poetów późniejszych epok. Idee oraz wzorce stylistyczne charakterystyczne dla jego poezji ukształtowały wielu następców rzymskiego poety. Są to szczególnie takie elementy, jak:

● dążenie do prostoty, jasności języka,

● powściągliwość w wyrażaniu uczuć,

● stoicki stosunek do świata,

● radość życia,

● pogodzenie się z tym, co nieuniknione,

● porzucenie pogoni za dobrami materialnymi,

● dokładne i wierne opisywanie rzeczywistości,

● obecność scen i wątków z mitologii,

● autorefleksja nad rolą poezji i poety.

6. Złote myśli z „Pieśni” Horacego

Poezja Horacego stała się źródłem powszechnie znanych sformułowań oraz zwrotów, czyli złotych myśli. Używamy cytatów z utworów rzymskiego poety, na ogół nie uświadamiając sobie, kto był ich autorem. Wśród nich:

● non omnis moriar (‘nie wszystek umrę’),

● carpe diem (‘chwytaj dzień’),

● sapere aude (‘miej odwagę być mądrym’, dewizę rozsławił niemiecki filozof Immanuel Kant i uczynił ją hasłem oświecenia),

● naga prawda,

● rzadki ptak,

● łączyć przyjemne z pożytecznym.